اضطراب پنهان در افراد موفق؛ وقتی موفقیت نقابِ بیقراری میشود
(تدوین: مرتضی احمدیمنش | تراپیست و طرحوارهدرمانگر | لاهیجان )
اضطراب پنهان چیست؟
اضطراب پنهان نوعی اضطراب مزمن و درونیشده است که با عملکرد بالا، موفقیت شغلی و کنترل ظاهری زندگی همزمان وجود دارد.
این افراد معمولاً مضطرب «به نظر نمیرسند».
کار میکنند، پیشرفت میکنند، مسئولیت میپذیرند و حتی تحسین میشوند؛ اما درونشان آرام نیست.
اضطراب آنها فریاد نمیزند، زمزمه میکند.
چرا افراد موفق دچار اضطراب پنهان میشوند؟
موفقیت همیشه نشانه سلامت روان نیست.
در برخی افراد، موفقیت دقیقاً محصول اضطراب است، نه نتیجه تعادل.
ویژگیهای روانشناختی افراد موفق با اضطراب پنهان
نیاز افراطی به کنترل
کمالگرایی مزمن
ترس عمیق از شکست یا افت
احساس «هرگز کافی نبودن»
ناتوانی در استراحت واقعی
احساس گناه هنگام لذت یا توقف
ذهن همیشه در حال پیشبینی خطر
این افراد اغلب میگویند:
«اگه شُل بگیرم، همهچیز میریزه.»
---
نشانههای اضطراب پنهان
نشانههای روانی
نشخوار فکری مداوم
حساسیت بالا به اشتباه
نگرانی دائمی درباره آینده
نارضایتی مزمن با وجود دستاورد
اضطراب عملکرد (Performance Anxiety)
نشانههای جسمی
تنش عضلانی
مشکلات خواب
خستگی مزمن
تپش قلبهای موقعیتی
مشکلات گوارشی
نشانههای رفتاری
پرکاری افراطی
اجتناب از کمکگرفتن
دشواری در نه گفتن
وابستگی به تأیید بیرونی
فرار از خلأ و سکوت
ریشههای عمیق اضطراب پنهان (لایه زیرین ماجرا)
۱. طرحواره نقص و شرم
موفقیت تلاشی دائمی برای پنهانکردن حس «من به اندازه کافی خوب نیستم».
۲. طرحواره معیارهای سختگیرانه
ارزشمندی = عملکرد بالا
استراحت = تنبلی
خطا = فاجعه
۳. دلبستگی ناایمن
فرد یاد گرفته برای دیدهشدن باید «کار کند»، نه «بودن».
۴. پیامهای کودکی
«بهتر باش»
«کم نیا»
«اشتباه نکن»
«آبرو مهمتر از حالتِ درونیه»
تفاوت اضطراب پنهان با اضطراب آشکار
اضطراب آشکار → اجتناب، ناتوانی، حمله پانیک
اضطراب پنهان → عملکرد بالا، مسئولیتپذیری افراطی، کنترل
اما فرسایش روانی در اضطراب پنهان، کندتر و عمیقتر است.
---
چرا این اضطراب خطرناک است؟
چون معمولاً:
تشخیص داده نمیشود
تحسین میشود
پاداش میگیرد
مزمن میشود
و در نهایت به یکی از اینها میرسد:
فرسودگی شغلی
افسردگی پنهان
فروپاشی ناگهانی
بیماریهای روانتنی
بحران میانسالی
---
درمان اضطراب پنهان چگونه است؟
درمان این نوع اضطراب فقط با «ریلکس شو» حل نمیشود.
۱. شناسایی طرحوارهها
فهم اینکه چرا ارزشمندی به عملکرد گره خورده.
۲. بازتعریف موفقیت
موفقیت بدون فرسایش.
۳. کار روی کنترلگری
یادگرفتن رهاسازی تدریجی، نه سقوط آزاد.
۴. تنظیم سیستم عصبی
تنفس، خواب، بدن، مرز کاری.
۵. رواندرمانی عمیق
بهویژه رویکردهایی مثل طرحوارهدرمانی که به ریشه میروند، نه فقط علامت.
نقش رواندرمانی در افراد موفق
در مراجعان موفق، درمان اغلب با مقاومت شروع میشود:
«من مشکلی ندارم، فقط خستهام»
«اگه این اضطراب نباشه، پیشرفت نمیکنم»
کار درمانی کمک میکند فرد بفهمد: میشود موفق بود، بدون اینکه همیشه در حالت جنگ باشی.
جمعبندی
اضطراب پنهان افراد موفق، اضطرابی بیصدا اما فرساینده است.
موفقیت بیرونی لزوماً به معنای آرامش درونی نیست.
شناخت این الگو و ورود به درمان، نه نشانه ضعف، بلکه نشانه بلوغ روانی است.
---
دیدگاه خود را بنویسید