نشانه اصلی این نوع افراد رفتارها و افکار عجیب و غریب است. منطق این افراد دارای یک منطق ونظام فکری خود ساخته هستند که با منطق حاکم به دیده های علمی سازگار نیست. بطور مثال همیشه عقیده بر این دارند که دارای حس ششم هستند، یا همه چیزبه آنها الهام می شود و…
از نظر علمی باید گفت ادراک بدون محرک توهمی بیش نیست. یکی از علائم افراد دارای اختلال شخصیت اسکیزوتاپیال، شبه توهم می‌باشد و دارای علائم اختلال هذیانی می‌باشند. این افراد باورهایی دارند که منطقی پشتش وجود ندارد، اختلال تفکر یعنی نظام فکری این افراد شبیه هذیان گفتن می‌باشد.
بطور مثال این افراد عقیده دارند همه افرادی که چشم‌های سبزی دارند حسود هستند، یا زمانی که با همسرشان مشکل دارند بجای برطرف کردن مشکل، می‌گویند کسی برایمان دعا کرده، یا به فالگیر مراجعه می‌کنند و دعایی می‌خواهند که عصبانیت شوهرشان کم شود.
ملاک‌های تشخیص افراد دارای اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
دارای اعتقادات عجیب یا افکار جادویی (مثل خرافاتی بودن، اعتقاد به غیب بینی، دور آگاهی (تله پاتی)، یا حس ششم، هستند.
- دارای تفکر پرحاشیه و مبهم می‌باشند.
- حالت عاطفی این افراد نابجا یا محدود می‌باشد.
- رفتار یا وضع ظاهری عجیب، نامتعارفی دارند.
- هیچ دوست صمیمی ومورد اعتمادی ندارند.
- دارای اختلالات خلقی و روان‌پریشانه هستند.
دلایل بروز اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
در دنیای روانپزشکی و روانشناسی امروز، تعداد زیادی اختلالات روان شناختی وجود دارد که علل بروز آنها در افراد ناشناخته و پنهان است. اختلال اسکیزوتایپال از جمله بیماری‌های روان شناختی است که هنوز دلایل آن بطور مشخص و دقیق شناخته نشده است؛ اما اکثر دانشمندان عوامل زیست محیطی یا بیولوژیک را عامل بروز این اختلال در افراد می‌دانند. در واقع بروز این اختلال در افراد تنها به یک عامل بستگی ندارد؛ فاکتورهای ژنتیکی، زیستی، اجتماعی و حتی دلایل روانی در بروز چنین اختلالی تاثیرگذار هستند. این که فرد مبتلا در کودکی با چه افرادی و چگونه تعامل داشته و در طی شکل‌گیری شخصیت، فرد بیمار با استرس و اضطراب مواجه بوده از جمله مواردی است که در بروز اختلال اسکیزوتایپال نقش اساسی دارند.
اگر کسی به این اختلال مبتلا باشد؛ متاسفانه به احتمال زیاد فرزندان او نیز درگیر چنین اختلالی خواهند بود، همچنین افرادی که دارای بستگان درجه یک مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی هستند بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به اسکیزوتایپال قرار می‌گیرند. جالب است بدانید تجربه ترومای روانی و استرس مزمن ریسک ابتلا به اسکیزوتایپال را در افراد افزایش خواهد داد.
اختلال شخصیت اسکیزوتایپال و اسکیزوفرنی
اختلال شخصیت اسکیزوتایپی به راحتی می‌تواند با اسکیزوفرنی اشتباه گرفته شود. اسکیزوفرنی یک بیماری روانی شدید است که در آن افراد، تماس با واقعیت را از دست می‌دهند (روان پریشی). درحالیکه افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی ممکن است دوره های کمی توهم یا هذیان را تجربه کنند. این اپیزودها به اندازه اپیزودهای اسکیزوفرنی طولانی و شدید و مکرر نیست.
تمایز مهم دیگر این است که معمولا افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال از تفاوت بین عقاید تحریف شده و واقعیت آگاه می‌شوند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی به طور کلی نمی توانند فرق هذیان و واقعیت را تشخیص دهند.
با وجود این تفاوت‌ها، افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال می‌توانند از روش‌های درمانی مشابه با درمان های اسکیزوفرنی استفاده کنند. اختلال شخصیت اسکیزوتایپال شدت کمتری نسبت به بیماری اسکیزوفرنی دارد و گاهی اوقات به عنوان یک بیماری در معرض ابتلا به اسکیزوفرنی محسوب می‌شود.
تفاوت اسکیزوفرنی و اسکیزوتایپال
اسکیزوفرنی یک اختلال جدی در مغز افراد است که باعث آسیب و صدمه رساندن به تفکر، بیان احساسات و درک واقعی آنها از زندگی می‌شود. این اختلال جز حاد‌ترین و ناتوان‌کننده‌ترین بیماری‌های روانی شناخته شده است که باعث بروز مشکل در برقراری روابط اجتماعی افراد مبتلا به آن می‌شود. در واقع اسکیزوفرنی فرد را از حالت رفتار طبیعی خارج می‌کند و باعث وحشت‌زدگی او می‌شود. متاسفانه این اختلال تا آخر عمر با فرد بیمار همراه است و غالبا قابل درمان نیست؛ اما امکان کنترل آن با راه‌های درمانی متنوع و مناسب قابل فراهم است. هر فرد مبتلا به این اختلال برای درمان آن باید به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کند.
هر شخصی دارای رفتارهای عجیب و غریب مختص به خودش است که بسته به نوع خصوصیات اخلاقی افراد، در هر شخصی متفاوت است. گاهی پیش می‌آید که ما شاهد افرادی هستیم که در رفتار و طرز فکر خود دارای الگویی عجیب و متفاوت هستند؛ که همین الگوی متفاوت در هنگام ارتباط با سایر افراد برای آنها مشکلاتی به وجود می‌آورد. این اختلال مزمن، اختلال شخصیتی اسکیزوتایپال نام دارد؛ که ممکن است برخی از اطرافیان و حتی خود ما با آن دست و پنجه نرم کنیم؛ اما نتوانیم آن را تشخیص دهیم.
چرا تفاوت اسکیزوفرنی و اسکیزوتایپال برای افراد قابل تشخیص نیست؟
بسیاری از افراد تصور می‌کنند هر دو اختلال شبیه به یکدیگر هستند؛ اما این دو تفاوت‌هایی با هم دارند که در ادامه به بیان آنها می‌پردازیم. فردی که دچار اختلال اسکیزوتایپال است، در واقع دچار توهم و هذیان نیست و اگر هم باشد شدت و تداوم آن نسبت به بیماری اسکیزوفرنی قابل مقایسه نیست. در واقع فردی که مبتلا به اختلال اسکیزوتایپال است، شروع توهم در او به دلیل استرس و فشار است که باعث نمایان شدن علائم روانپریشی در او می‌شود.
فرد مبتلا به اختلال اسکیزوتایپال، نظر و ایده سایر افراد نسبت به نادرست بودن افکار خود را می‌پذیرد؛ در حالی که فرد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی نظر سایر افراد نسبت به بیمار بودن خود و نادرست بودن طرز فکر و اعتقادش را به هیچ وجه نمی‌پذیرد.
در ارتباط با اختلال اسکیزوفرنی باور‌های عامه اشتباهی وجود دارد. فرد مبتلا به این اختلال دچار تعدد شخصیت نیست. در واقع اسکیزوفرنی یک نوع جنون و بیماری روانی است که در طی آن فرد بیمار نمی‌تواند تفاوت واقعیت و تخیل را از یکدیگر تشخیص دهد. در بعضی از مواقع فرد مبتلا به این اختلال، ارتباط خود را با واقعیت از دست می‌دهد و جهان برای او به یک بازار آشفته از هزاران تصویر و صدا تبدیل می‌شود. اخلاق و طرز فکر فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است بسیار مشکوک و ترسناک باشد و شدت این اختلال در هر شخص نسبت به دیگری متفاوت خواهد بود.
جالب است بدانید بیمار مبتلا به اسکیزوتایپال ممکن است در ادامه زندگی خود دچار اختلال اسکیزوفرنی شود.
تشخیص اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
شاید برخی از افرادی که در اطراف شما قرار دارند دچار اختلال شخصیت اسکیزوتایپال باشند؛ اما شما به هیچ وجه متوجه آن نشده باشید و توانایی تشخیص آن را نداشتید. پس این سوال برای بسیاری از افراد پیش می‌آید که چطور می‌توان این اختلال را در خودمان یا اشخاص دیگر شناسایی کنیم؟ باید بگوییم که این اختلال را فقط یک روانشناس یا روانپزشک می‌تواند تشخیص دهد و در واقع سایر افراد عادی یا پزشکان با تخصص‌های دیگر امکان تشخیص آن را ندارند؛ چرا که آنها آموزشات لازم برای تشخیص این اختلال را ندیدند. متاسفانه هیچ نوع تست ژنتیکی یا آزمایشی هم برای شناسایی و درمان این اختلال وجود ندارد.
افراد مبتلا به اختلال اسکیزوتایپال با هدف درمان این اختلال به درمانگر مراجعه نمی‌کنند؛ بلکه آنها برای درمان مشکلات و عوارضی که این اختلال برای آنها به وجود آورده است و زندگی شخصی آنها را تحت تاثیر قرار داده به درمانگر مراجعه می‌کنند. این مراجعه توسط فرد بیمار در زمان و شرایطی صورت می‌گیرد که شخص توانایی و قدرت خود را برای مقابله با استرس و فشار زندگی از دست داده است.
زمانی که بیمار به درمانگر مورد نظر مراجعه می‌کند، در ابتدای کار متخصص مربوطه با فرد مبتلا به اختلال به گفت‌و‌گو می‌نشیند و نشانه‌های اختلال اسکیزوتایپال را در فرد مبتلا بررسی می‌کند و تاریخچه و شرح حال او را می‌پرسد. پس از بررسی تمام جوانب، حالات و روحیات فرد، درمانگر تشخیص می‌دهد که مراجعه کننده به این اختلال مبتلا است یا خیر و در نهایت روش درمان را برای فرد مبتلا شرح می‌دهد.
عوارض اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
ابتلا به اختلال شخصیتی اسکیزوتایپال دارای عوارض زیر است :
- افسردگی
- اضطراب
- احتمال بروز دیگر اختلالات شخصیتی
- احتمال بروز اختلال اسکیزوفرنی
- اپیزودهای روانپریشی
- بروز ایراد یا اشکال برای برقراری روابط اجتماعی در مدرسه و محیط کار
شدت هر یک از این عوارض بسته به سطح بروز این اختلال در افراد و مدیریت و کنترل آن توسط درمانگر، می‌تواند متفاوت باشد. اگر فرد مبتلا از درمان بیماری خود شانه خالی کند و سعی در پنهان کردن آن داشته باشد، علاوه بر علائم بالا عوارضی چون مصرف الکل و مواد مخدر و تلاش برای خودکشی هم در فرد بیمار ظهور پیدا خواهد کرد.
چه زمانی به روانشناس یا روانپزشک مراجعه شود؟
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی احتمالاً فقط در صورت درخواست دوستان یا اعضای خانواده ممکن است به متخصص مراجعه کنند. یا ممکن است به دنبال درمان مشکل دیگری مانند افسردگی باشند. اگر گمان می‌کنید که یک دوست یا یک عضو خانواده ممکن است به این اختلال مبتلا باشد، می‌توانید او را با آرامش به ملاقات با یک روانپزشک یا یک متخصص بهداشت روان، دعوت کنید.
در صورت نیاز به کمک فوری
اگر نگران این هستید که به خودتان یا شخص دیگری آسیب برسانید، سریعاً به اورژانس اجتماعی بروید یا با شماره ۱۲۳ یا شماره فوریت های محلی خود تماس بگیرید.
علل ایجاد اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
شخصیت، ترکیبی از افکار، احساسات و رفتارهایی است که شما را منحصر به فرد می‌کند. شخصیت دریچه‌ای است که شما از طریق آن دنیای خارج را مشاهده و درک می‌کنید و با آن ارتباط برقرار می‌کنید. شخصیت در دوران کودکی، از طریق تعامل عوامل ارثی و محیطی شکل می‌گیرد.
در شرایط رشد عادی، کودکان به مرور زمان یاد می‌گیرند که به طور دقیق نکات اجتماعی را تفسیر کنند و به درستی و با انعطاف پاسخ دهند. علت ایجاد اختلال شخصیت اسکیزوتایپال ناشناخته است، اگرچه ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی، به ویژه در اوایل کودکی، ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشد.
عوامل خطر و ریسک فاکتورهای ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
اگر یک خویشاوند درجه یک مبتلا به اسکیزوفرنی یا اختلال روانی دیگری داشته باشید، امکان ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی بیشتر است.
عوارض ابتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپال در معرض خطر ابتلا به موارد زیر قرار دارند:
- سایر اختلالات شخصیت
- افسردگی شدید
- اختلالات اضطرابی
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- اقدام به خودکشی
درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
فراد مبتلا به اختلال شخصیتی اسکیزوتایپال نسبت به درمان خود مقاومت می‌کنند؛ چرا که به نظرشان، آنها مبتلا به هیچ اختلال نیستند و مشکل از سایر افراد است که از توانمندی‌های آنها درک درستی ندارند و از روی حسادت و کمبود به آنها برچسب بیمار روانی می‌زنند. فارغ از تمام این تفکرات، روش درمان این اختلال ترکیبی از روان درمانی و دارو درمانی است. روان درمانی شامل آموزش مهارت‌های اجتماعی و رفتار درمانی شامل درمان شناختی به فرد برای شناسایی و تغییر الگوهای فکری است. خانواده درمانی هم به عنوان یک روش برای کنترل اختلال افراد مبتلا به اسکیزوتایپال در نظر گرفته می‌شود که در آموزش تعامل صحیح با فرد بیمار، بهبود ارتباط اعضای خانواده با او و کاهش اضطراب بیمار در خانواده کمک می‌کند.
درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپی اغلب شامل ترکیبی از رواندرمانی و دارودرمانی است. به بسیاری از افراد از طریق کار و فعالیت های اجتماعی که مناسب سبک شخصیتی آنها باشد می‌توان کمک کرد.
روان درمانی
روان درمانی ممکن است به افراد مبتلا به اختلال شخصیت اسکیزوتایپی کمک کند که با ایجاد یک رابطه اعتماد به نفس با یک درمانگر، اعتماد به نفس دیگران را یاد بگیرند و مهارت های مقابله را بیاموزند.
روان درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
درمان شناختی-رفتاری: شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای تفکر منفی، یادگیری مهارت های اجتماعی خاص و اصلاح رفتارهای مسئله‌ساز
درمان حمایتی: ارائه تشویق و تقویت مهارت های سازگاری
طرحواره درمانی: ترکیبی از درمانهای شناختی رفتاری، گشتالت و روانکاوی (یک درمان موثر برکلیه اختلالات شخصیت)
خانواده درمانی: درگیر کردن اعضای خانواده، که ممکن است به بهبود ارتباط، اعتماد و توانایی همکاری در خانه کمک کند
مرتضی احمدی منش روانشناس بالینی
دارودرمانی
هیچ دارویی تصویب شده توسط سازمان غذا و دارو به طور خاص برای درمان اختلال شخصیت اسکیزوتایپال وجود ندارد. با این حال، پزشکان ممکن است داروهای ضد افسردگی را برای کمک به کاهش یا کاهش علائم خاص مانند افسردگی یا اضطراب تجویز کنند. برخی از داروها ممکن است به بهبود انعطاف پذیری در تفکر کمک کنند.
تفاوت اختلال شخصیت اسکیزوتایپال با پارانویید
اختلال شخصیتی پارانوئید یا بدگمانی به معنای بی‌اعتمادی و مشکوک بودن فرد بیمار نسبت به همه اطرافیان خود است. دلیل بروز این احساس، از نظر فرد مبتلا برعهده سایر اطرافیان می‌باشد. افراد مبتلا به این اختلال غالبا عصبی و خشمگین هستند که دائما به دنبال دعوا و جار و جنجال هستند. این افراد علاقه‌ای به درمان ندارند و در زندگی شخصی خود بسیار منزوی رفتار می‌کنند.
دو اختلال پارانوئید و اسکیزوتایپال تفاوت‌های زیادی دارند. فرد مبتلا به اسکیزوتایپال درست است که علاقه به انزوای اجتماعی دارد و در برخی مواقع احساس بدگمانی به اطرافیان خود دارد؛ اما او دارای طرز فکر و عقاید بسیار متفاوتی است و تصورات عجیب و غریب او در ارتباط با نیرو‌های ماورایی او را از سایر افراد متفاوت می‌کند. اما فرد مبتلا به پارانوئید دائم در حال درگیری با مقوله بی‌اعتمادی و شکاکی نسبت به سایر افراد است و همین امر باعث تردید و دوری او نسبت به سایر اطرافیانش می‌شود.
سوالات متداول
اسکیزوفرنی چیست؟
اسکیزوفرنی یک اختلال جدی در مغز افراد است که باعث آسیب و صدمه رساندن به تفکر، بیان احساسات و درک واقعی آنها از زندگی می‌شود. این اختلال جز حاد‌ترین و ناتوان‌کننده‌ترین بیماری‌های روانی شناخته شده است که باعث بروز مشکل در برقراری روابط اجتماعی افراد مبتلا به آن می‌شود.
دلیل بروز اختلال اسکیزوتایپال در افراد چیست؟
اکثر دانشمندان عوامل زیست محیطی یا بیولوژیک را عامل بروز این اختلال در افراد می‌دانند. در واقع بروز این اختلال در افراد تنها به یک عامل بستگی ندارد؛ فاکتورهای ژنتیکی، زیستی، اجتماعی و حتی دلایل روانی در بروز چنین اختلالی تاثیرگذار هستند. این که فرد مبتلا در کودکی با چه افرادی و چگونه تعامل داشته و در طی شکل‌گیری شخصیت، فرد بیمار با استرس و اضطراب مواجه بوده از جمله مواردی است که در بروز اختلال اسکیزوتایپال نقش اساسی دارند.
اختلال اسکیزوتایپال چه نشانه‌هایی دارد؟
نشانه‌های اختلال اسکیزوتایپال به سه دسته کلی تقسیم می‌شود که هر دسته بسته به ویژگی‌های فردی شخص مبتلا، دارای خصوصیات متفاوتی است. دسته اول کاهش توان برقراری ارتباط نزدیک با دیگران است؛ که باعث بروز ناراحتی زیادی در فرد می‌شود و دسته دوم تحریک افکار یا وقایع پیرامون است و دسته سوم بروز رفتارهای عجیب و غریب فردی است.
مرتضی احمدی منش
روانشناس بالینی
مرکز روانشناسی چتر سبز
دیدگاه خود را بنویسید