اختلال چند شخصیتی(DID) چیست ؟

اختلال چند شخصیتی راهی برای فرار از اتفاقات تلخ و مشکلات دوران کودکی  میباشد .در واقع حافظه فرد با گسستگی از اتفاقات پیرامون سعی میکند تا وی  را از خطر محفوظ نگاه دارد .این گسستگی در طبیعت بسیار دیده میشود به عنوان  مثال زمانی که حیوانات در معرض خطر میباشند ,واکنش های خاصی را نشان  میدهند مثل جنگیدن ,ایستادن ,پرواز کردن و غیره

در واقع میتوان گفت که اختلال چند شخصیتی پاسخ امنیتی بدن در  برابر اتفاقات بسیار ناگوار دوران کودکی همانند سو استفاده جنسی میباشد .

اختلال چند شخصیتی، به صورت حضور دو یا چند هویت مجزا در یک شخص تعریف  می‌شود که هر کدام از این بخش‌های گسسته شده از نظر سن، نام، نگرش، رویاها،  توانایی یادگیری، اخلاقیات و حتی شاخص‌های فیزیولوژی مانند ضربان قلب با  یکدیگر متفاوت اند. هویت گسسته، نشانه ناتوانی در ادغام جنبه‌های مختلف  شخصیت، حافظه و هشیاری است. شخصیت‌ها می‌توانند متضاد با هم نیز باشند،  چنانچه فرد گاهی سلطه جو و گاهی مظلوم است. تعداد متوسط شخصیت‌ها بین 5 تا  10 است. اختلال هویت تجزیه ای بیماری نادری است که میزان شیوع آن در زنان  حدودا 9 برابر مردان است.

تغییرات مرتبط با اختلال هویت تجزیه‌ای

افراد مبتلا به این اختلال به مرور در هویت یا ادراکی که از خود دارند  دچار گسست می‌شوند. آن‌ها ممکن است هنگام مورد خطاب قرار دادن خود از ضمیر  اول شخص جمع، سوم شخص مفرد و سوم شخص جمع استفاده ‌کنند یا حتی خود را به  نام صدا می‌زنند. برای مثال وقتی فرد می‌خواهد به جایی برود می‌گوید : ما  می‌رویم! یا آن‌ها می‌روند! درواقع این بیماران ذهنی تقسیم بندی شده را شکل  داده‌اند که هر یک از این بخش‌ها اسامی خاصی برای فرد دارند یا فرد آن‌ها  را بر اساس نوع عاطفه یا کارکردشان از یکدیگر جدا می‌کند. مشکلات مرتبط با  ادراک هویت باعث می‌شود فرد در درک دیگران نیز در برخی مواقع با مشکل مواجه  شود و نتواند افراد را به صورت یک شخصیت یکپارچه در نظر بگیرد.

عوامل ایجاد بیماری چند شخصیتی

سابقه تروما، ویژگی اصلی اختلال هویت تجزیه است. حدود 90٪ موارد بیماری  اختلال چند شخصیتی، شامل سابقه سوءاستفاده است. این ضربه اغلب شامل  سوءاستفاده شدید عاطفی، جسمی و یا جنسی است. همچنین ممکن است به حوادث،  بلایای طبیعی و جنگ مرتبط باشد. ضرری مانند از دست دادن والدین یا مدت  طولانی انزوا به دلیل بیماری، ممکن است عاملی در ایجاد اختلال چند شخصیتی  باشد.

تفکیک هویت تجزیه ای

تفکیک اغلب به عنوان مکانیزم مقابله ای تصور می شود که فرد برای جدا شدن از یک  موقعیت استرس زا یا آسیب زا یا جدا کردن خاطرات آسیب زا از آگاهی طبیعی  استفاده می کند. این راهی است که فرد می تواند ارتباط خود را با دنیای خارج  قطع کند و از آگاهی از آن چه اتفاق می افتد فاصله ایجاد کند.

تفکیک می تواند به عنوان مکانیزم دفاعی در برابر درد جسمی و عاطفی یک  تجربه آسیب زا یا استرس زا باشد. با جدا کردن خاطرات دردناک از روندهای  فکری روزمره، فرد می تواند برای حفظ سطح عملکرد نسبتاً سالم، از تفکیک  استفاده کند، انگار که تروما رخ نداده باشد.

تفکیک می تواند در اثر آسیب های واقعی و نمادین مختلفی از جمله حوادث  خفیف مانند درگیر شدن در یک حادثه رانندگی جزئی، بیماری بزرگسالان یا استرس  ایجاد شود.

علائم بیماری شخصیت چندگانه

فرد مبتلا به اختلال چند شخصیتی، دارای دو یا چند شخصیت متفاوت و متمایز  است، شخصیت معمول (“هسته ای”) شخص و آن چه به عنوان شخصیت های متناوب یا  “تغییر دهنده” شناخته می شود. هنگامی که شخص کنترل کننده تغییر رفتار فرد  را کنترل می کند، ممکن است فرد دچار فراموشی شود.

هر دگرگونی دارای خصوصیات فردی مشخص، سابقه شخصی و شیوه تفکر و ارتباط  با محیط پیرامون خود است. ممکن است یک تغییر دهنده از جنسیت دیگری باشد،  نام دیگری داشته باشد یا مجموعه ای از رفتارها و ترجیحات مشخص باشد.

فرد مبتلا به اختلال هویت تجزیه ای، ممکن است از حالات شخصیتی دیگر و  خاطرات مربوط به آن شخصیت، آگاهی نداشته باشد. استرس، یا حتی یادآوری یک  ضربه، می تواند باعث تغییرات شود.

فرد مبتلا به بیماری چند شخصیتی، علائم روانشناختی بسیاری را مانند سایر اختلالات روانی مشاهده می کند، از جمله:

• تغییر سطح عملکرد
• سردرد یا درد شدید در سایر قسمت های بدن
• شخصی سازی (احساس جدا شدن از افکار، احساسات و بدن شخص)
• غیر واقعی سازی (احساس خارجی بودن، عجیب یا غیر واقعی بودن محیط اطراف)
• افسردگی و یا تغییرات خلقی
• اضطراب
• بی نظمی در خوردن و خوابیدن
• مشکلات مربوط به عملکرد جنسی
• سوء مصرف مواد
• فراموشی (از دست دادن حافظه یا احساس تحریف زمان)
• توهم (درک غلط یا تجربیات حسی، مانند شنیدن صدا)
• رفتارهای خودزنی مانند “بریدن”
• خطر خودکشی – 70٪ افراد مبتلا به DID اقدام به خودکشی کرده اند.

تشخیص اختلال هویت تجزیه ای

در صورت وجود علائم، ارزیابی با شرح حال پزشکی کامل و معاینه فیزیکی  انجام می شود. اگرچه هیچ آزمایش آزمایشگاهی نمی تواند اختلالات تجزیه را از  نظر پزشکی تشخیص دهد، اما ممکن است از آزمایشات مختلف تشخیصی مانند آزمایش  خون یا تصویربرداری (اشعه ایکس، سی تی اسکن یا MRI برای رد بیماری های  جسمی یا عوارض جانبی دارو استفاده شود.

اگر هیچ بیماری جسمی یافت نشود، ممکن است فرد به یک متخصص بهداشت روان  مانند روانپزشک، روانشناس یا مددکار اجتماعی روانپزشکی ارجاع شود که به طور  ویژه برای تشخیص و درمان بیماری های روانی آموزش دیده است. آن ها مصاحبه  بالینی انجام می دهند تا تصویری کامل از تجربیات گذشته و عملکرد فعلی فرد  بدست آورند. برخی از روانپزشکان و روانشناسان ممکن است از آزمون های تخصصی،  به عنوان مثال، مقیاس تجربیات تجزیه ای یا یک مصاحبه استاندارد مانند  مصاحبه بالینی ساختاریافته برای تجزیه استفاده کنند.

معیارهای زیر برای تشخیص ختلال چند شخصیتی در نظر گرفته می شود:

۱.دو یا چند هویت یا حالت شخصیتی مجزا وجود دارد که هرکدام الگوی نسبتاً ماندگار خود را دارند.

۲.فراموشی باید رخ دهد، به عنوان شکاف هایی در یادآوری وقایع روزمره، اطلاعات مهم شخصی و  یا حوادث آسیب زا تعریف شود.

۳.فرد باید به دلیل این اختلال مضطرب باشد یا به دلیل اختلال در عملکرد در یک یا چند زمینه زندگی مهم دچار مشکل شود.

۴.این اغتشاش بخشی از فرهنگ یا مذهب نیست.

۵.این علائم نمی تواند به دلیل تأثیرات مستقیم فیزیولوژیکی یک ماده  (مانند مسمومیت با الکل) یا یک بیماری پزشکی عمومی (مانند تشنج های پیچیده)  باشد.

شخصیت های متمایز ممکن است نقش های گوناگونی در کمک به فرد برای کنار آمدن با معضلات زندگی  داشته باشند. به عنوان مثال، هنگام تشخیص اولیه بیمار، به طور متوسط دو  تا چهار شخصیت وجود دارد. سپس به طور متوسط 13 تا 15 شخصیت وجود دارد که  می تواند در طول دوره درمان شناخته شود. عوامل محیطی یا حوادث زندگی باعث  تغییر ناگهانی شخصی به شخص دیگری می شود.

مدیریت و درمان بیماری چند شخصیتی

اهداف درمان اختلال چند شخصیتی، تسکین علائم، اطمینان از ایمنی فرد و  اطرافیان وی و “اتصال مجدد” شخصیت های مختلف به یک هویت یکپارچه و عملکردی  خوب است.

هدف از درمان، همچنین کمک به فرد برای بیان ایمن و پردازش خاطرات  دردناک، ایجاد مهارت های جدید مقابله ای و مهارت های زندگی، بازیابی عملکرد  مطلوب و بهبود روابط است. بهترین روش درمانی به فرد، ماهیت عوامل محرک  قابل شناسایی و شدت علائم بستگی دارد. به احتمال زیاد درمان شامل ترکیبی از  روش های زیر است:

۱.روان درمانی

اصلی ترین درمان اختلالات تجزیه، روان درمانی است. این یک اصطلاح گسترده است که شامل اشکال مختلفی از درمان است.

۲.شناخت درمانی – رفتاری

این شکل از روان درمانی بر تغییر الگوهای تفکر، احساسات و رفتارهای ناکارآمد متمرکز است.

۳. حساسیت زدایی و پردازش مجدد حرکت چشم

این روش برای درمان افرادی که کابوس های مداوم، فلاش بک و سایر علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دارند، طراحی شده است.

۴.رفتار درمانی دیالکتیک

نوعی روان درمانی برای افرادی که دارای اختلالات شدیدی در شخصیت هستند،  که می تواند شامل علائم تجزیه ای باشد که اغلب پس از تجربه سواستفاده یا  ضربه ایجاد می شود.

۵.خانواده درمانی

این امر به خانواده کمک می کند تا این اختلال را یاد بگیرند و همچنین به اعضای خانواده کمک می کند تا علائم عود را تشخیص دهند.

۶. درمان های خلاقانه (به عنوان مثال هنر درمانی، موسیقی درمانی)

این روش های درمانی به بیماران امکان می دهد تا افکار، احساسات و تجربیات خود را در یک محیط امن و خلاق کشف و بیان کنند.

۷.تکنیک های مراقبه و آرام سازی

این ها به افراد کمک می کند تا علائم تجزیه خود را بهتر تحمل کرده و از حالات داخلی خود آگاهی بیشتری کسب کنند.

۸.هیپنوتیزم بالینی

یک روش درمانی که از آرامش شدید، تمرکز و توجه متمرکز برای دستیابی به  یک حالت تغییر یافته هوشیاری استفاده می کند، به افراد امکان می دهد افکار،  احساسات و خاطراتی را که ممکن است از ذهن آگاه خود پنهان کرده اند، کشف  کنند.

۹.دارو 

هیچ دارویی برای درمان خود اختلالات تجزیه ای وجود ندارد. با این حال،  افراد مبتلا به اختلالات تجزیه، به ویژه کسانی که با افسردگی و  یا اضطراب  همراه هستند، ممکن است از درمان با داروهای ضد افسردگی یا ضد اضطراب بهره  مند شوند.

چگونه میتوان به افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی کمک کرد ؟

بدن و ذهن ما همیشه به دنبال سلامتی هستند و سعی میکنند تا خود  را بهبود بخشند مانند یک بریدگی انگشت که به زودی التیام می یابد .

بنا بر نظر محققان در صورتی که شرایط اصلی مانند پذیرش ,همدردی و همدلی  مهیا باشد ,انگاه فرد میتواند به شفا دست یابد .در واقع درصورتی که فرد  مورد پذیرش قرار گیرد و دوست داشته شود ,میتواند با سادگی بیشتری به وضعیت  عادی بازگردد .

رابطه درمانی بهترین راه حل برای این افراد میباشد و افراد از فجایع  گذشته خود در قالب یک رابطه ی جدید و گرم فاصله میگیرند و ان را حل میکنند

 مشکلات روانی همراه با بیماری شخصیت چندگانه

همراه با تفکیک و شخصیت های چندگانه یا منشعب، افراد مبتلا به اختلال  چند شخصیتی، ممکن است تعدادی از مشکلات روانپزشکی دیگر را نیز تجربه کنند،  از جمله این مشکلات:

• افسردگی
• نوسانات خلقی
• تمایل به خودکشی
• اختلالات خواب
• اضطراب، حملات هراس
• سوءمصرف الکل و مواد مخدر
• اجبار
• اختلالات اشتها

افراد مبتلا به اختلال چند شخصیتی یا همان هویت تجزیه‌ای ممکن است  فراموشی‌های پیچیده‌ای را گزارش کنند. این فراموشی‌ها ممکن است به صورت  مقطعی، راجعه یا در طول دوره‌های گریز، گریبان گیر فرد شوند. دوره‌های گریز  دوره‌هایی است که فرد با یک شخصیت جدید به شهر یا محل دیگری می‌رود و هویت  قبلی خویش را از یاد می‌برد. در این دوره‌ها علاوه بر مشکلات مرتبط با  فراموشی از نظر سطح دانش و مهارت نیز دچار نوسان می‌شوند و ممکن است  کارکردهای قبلی خود را به طور کامل از دست بدهند یا از یاد ببرند.

تعداد شخصیت ها در شخصیت چندگانه

نخستین نشانه های تغییر این است که فرد مبتلا به شخصیت چندگانه خود را  با ضمیرهای غایب یا جمع مثل “او، ما، آن ها” صدا می کند که این به دلیل  وجود چند شخصیت متفاوت و تغییر این شخصیت هاست. در اوایل تشخیص بیماری، فرد  معمولا بین ۲ تا ۴ شخصیت دارد. اما بعدها و در طی مراحل درمان بین ۱۳ تا  ۱۵ شخصیت آشکار می شود که البته تعداد شخصیت ها در زنان بیشتر از مردان  است. حتی در موارد خیلی عجیب، بیش از ۱۰۰ شخصیت گزارش شده!

 جالب است بدانید که در حین غالب بودن یک شخصیت، فرد شخصیت های دیگر و ویژگی های مربوط به آن ها را کاملا فراموش می کند.

اختلال چند شخصیتی در کودکان

بروز این مشکل در کودکان از شیوع بسیار کمی برخوردار است. علائم هویت  تجزیه‌ای در کودکان در بسیاری از موارد ممکن است ناشی از اختلالاتی نظیر  اسکیزوفرنی کودکی یا اختلال سلوک باشد. هم چنین این مسئله را در نظر بگیرید  که کودکان بسیار خیال‌پرداز هستند و ممکن است حرف زدن در مورد شخصیت‌های  مختلف در خود ناشی از خیالات آن‌ها باشد و هیچ مشکل بالینی خاصی را نشان  ندهد. در نتیجه به جای نگرانی افراطی در این باره از یک روانشناس بالینی  کودک برای ارزیابی فرزند خود کمک بگیرید. آن‌ها به شما کمک می‌کنند تا  ویژگی‌های طبیعی دوران کودکی را از وضعیت‌های روانپزشکی تفکیک کنید و در  صورت وجود مشکل جدی درمان‌های لازم را به موقع شروع نمایید.

پیش آگهی شخصیت چندگانه

 در صورت وجود موارد زیر، احتمال بهبودی شخصیت چندگانه کاهش می یابد:

•    مورد سوء استفاده قرار گرفتن دوباره در زمان حال
• آسیب دیدن دوباره در اواخر عمر
• همزمانی با اختلالات روانی
• بیماری های جسمانی شدید
• و تاخیر در درمان مناسب

سید مرتضی احمدی منش ، روانشناس بالینی

پیج روانشناسی چتر سبز