بولیمیا نروزا (Bulimia Nervosa) یا پرخوری عصبی

شاید شما هم کسانی را دیده باشید که پرخوری می‌کنند و می‌گویند نمی‌توانند از غذا خوردن خودداری کنند اما از چاق شدن هم می‌ترسند. آن‌ها پس از آن‌که حجم بالایی غذا می‌خورند به شدت ورزش می‌کنند. دست به استفراغ کردن می‌زنند یا قرص‌های ملین، ادرار آور، ونوستات و … می‌خورند چون می‌ترسند وزنشان افزایش پیدا کند. چنین رفتاری از سوی مدل‌های لباسی که بیش از اندازه لاغر هستند نیز سر می‌زند. این‌ها نشانه‌های اختلال بولیمیا نروزا است. در این نوشته شما را با این اختلال روانی آشنا می‌کنم.

افراد دارای اختلال بولیمیا نوروزا )  پر خوری عصبی ) دارای دوره های عود کننده و مکرر خوردن غیر معمول مقدار زیادی غذا و احساس عدم کنترل بر این دوره هستند.

بینج ایتینگ با رفتارهایی که پرخوری را جبران می کنند مانند استفراغ اجباری، استفاده بیش از حد از ملین ها یا دیوریتیک ها، روزه داری، ورزش های سنگین یا ترکیبی از این رفتارها ادامه پیدا می کند.

برخلاف آنورکسیا نوروزا افراد مبتلا به بولیمیا نوروزا معمولا سلامتی و وزن طبیعی بدن خود را حفظ می کنند.

آمار نشان می دهد پرخوری عصبی 1٪ از زنان و 0.1٪ از مردان را در دوره ای از زندگی درگیر می کند و اغلب در اواخر دوره نوجوانی یا اوایل 20 سالگی ایجاد می شود، اگرچه می تواند در هر سن و سالی رخ دهد.

علائم پرخوری عصبی

همان طور که گفتیم این بیماری دو علامت اصلی دارد :

اولین علامت آن شامل خوردن منظم مقدار زیادی غذا در دوره های کوتاه مدت، معمولا در بازه های زمانی 2 ساعته می باشد. در این حالت فرد ممکن است احساس کند که نمی تواند غذا خوردن را متوقف کند.

دومین علامت این عارضه انجام اقداماتی برای جبران پرخوری است که از جمله آن ها می توان به پاک سازی، روزه گرفتن یا فعالیت های ورزشی شدید اشاره کرد.

افراد مبتلا به پرخوری عصبی اغلب دارای شاخص توده بدنی در محدوده سالم هستند، به همین دلیل معمولا تشخیص این که فرد به پرخوری عصبی مبتلا شده دشوار است. این افراد ممکن است نگران افزایش وزن خود باشند و تغییرات خلق و خو و انزوای اجتماعی را تجربه کنند.

به علاوه کمبودهای تغذیه ای، عدم تعادل شیمیایی و اثرات آن روی سیستم گوارش می تواند به علائم و نشانه های فیزیکی منجر شود که ممکن است به مرور زمان ایجاد شوند. این علائم عبارتند از :

• ناخن های شکننده
• مو و پوست خشک
• ضعف
• خستگی
• مشکلات دندان به  دلیل تاثیر اسید معده بر روی دندان ها
• قاعدگی نامنظم
• ورم غدد لنفاوی
• یبوست و سایر مشکلات مربوط به روده
• گلوی دائما ملتهب و دردناک
• غدد بزاقی متورم در گردن و فک
• رفلاکس اسید
• مشکلات کلیوی
• اسپاسم عضلانی
• استخوان هایی که به دلیل پوکی استخوان به راحتی می شکنند
• عدم تعادل الکترولیت، افزایش خطر حمله قلبی یا سکته مغزی
• مشکلات قلبی
• کم آبی شدید
• تشنج

پرخوری عصبی معمولا با مشکلات روانی دیگر مانند اضطراب یا افسردگی همراه می باشد که در صورت عدم درمان، ممکن است عوارضی به دنبال داشته باشند.

برخی علائم نیز وجود دارد که اطرافیان فرد مبتلا متوجه آن می شوند، از جمله :

نگرانی بیش از حد در مورد کاهش وزن، رژیم غذایی و کنترل غذا

• ناپدید شدن غذاها
• تغییر جای غذا و ظاهر شدن آن در مکان های غیر معمول
• علائم غذا خوردن مخفیانه مانند بسته بندی های خالی مواد غذایی در سطل زباله
• دستشویی رفتن بلافاصله بعد از غذا خوردن
• علائم استفراغ  مکرر
• تمایل به تنهایی غذا خوردن
• تشریفات مربوط به غذاها یا خوردن غذا مانند جویدن زیاد یا مصرف تنها یک گروه غذایی

فرد مبتلا ممکن است متوجه مشکل خود شود اما نتواند درباره آن با دیگران صحبت کند.

عوامل خطر بیماری بولیمیا :

خانم‌ها بیشتر از آقایان به بولیمیا مبتلا هستند. Bulimia اغلب در اواخر نوجوانی یا جوانی شروع می‌شود.

عواملی که خطر ابتلا به ابتلا بیماری بولیمیا را افزایش می‌دهد شامل موارد زیر است:

زیست‌شناسی:افراد دارای بستگان درجه‌یک (خواهر و برادر، والدین یا فرزندان) که دارای اختلال در خوردن هستند، احتمالاً ابتلا به اختلال خوردن را نشان می‌دهند و این نشان می‌دهد که یک ارتباط ژنتیکی ممکن است. اضافه‌وزن در یک کودک یا نوجوان ممکن      است خطر را افزایش دهد.

مسائل روان‌شناختی و عاطفی:مشکلات روان‌شناختی و عاطفی مانند افسردگی، اختلالات اضطرابی یا اختلالات مصرف مواد از نزدیک با اختلالات خوردن مرتبط است. افراد مبتلابه بولیمیا ممکن است نسبت به خود احساس منفی داشته باشند. در برخی موارد، وقایع آسیب‌زا و استرس محیطی ممکن است عوامل مؤثر باشد.

رژیم غذایی: افرادی که رژیم می‌گیرند در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اختلالات خوردن هستند. بسیاری از مبتلایان به بولیمیا کالری را بین قسمت‌های پرخطر محدود می‌کنند که ممکن است باعث شود مجدداً غذا بخورند و سپس پاک‌سازی کنید. از دیگر محرک‌های ایجاد مزاج می‌توان به استرس، تصویر بد بدن، غذا و کسالت اشاره کرد.

عوارض استفراغ عمدی:

چرخه خوردن و پاک‌سازی سرانجام بر دستگاه گوارش شما آسیب می‌زند. استفراغ عمدی بعد از غذا می‌تواند علائم مختلفی را در دستگاه گوارش ایجاد کند که از دهان شروع می‌شود. با گذشت زمان، میزان اسید زیاد استفراغ می‌تواند به دندان‌ها آسیب برساند و باعث فرسایش مینای دندان، حساسیت دندان‌ها و بیماری لثه شود.

اسید همچنین می‌تواند:

• مری را تحریک یا پاره کنید
• پارگی مری می‌تواند باعث استفراغ خون شود
• معده تحریک می‌شود
• باعث سوزش معده، سر دل و رفلاکس اسید می‌شود
• به روده آسیب وارد کرده و نفخ، اسهال یا یبوست ایجاد می‌کند

نشانه‌ها و معیارهای DSM 5 برای بولیمیا نروزا

در کتاب DSM 5 نشانه‌ها و معیارهای بولیمیا نروزا یاد شده است. همان‌گونه که پیش‌تر نیز گفته شد برخی از اختلالات روان‌شناختی نشانه‌های همانند یا نزدیک به هم دارند و افراد عادی تنها با دانستن نشانه‌ها و معیارها نمی‌توانند به خودشان یا دیگران برچسب یک اختلال روانی را بزنند. پس برای جلوگیری از تشخیص نادرست پیش روان‌شناس بروید. روان‌شناس پس از شناسایی و تشخیص می‌تواند فرآیند درمان اختلال روانی را به انجام برساند.

A: اپیزودهای مکرر بینج ایتینگ؛ اپیزود بینج ایتینگ ۲ ویژگی دارد که هر ۲ باید برای معیار A وجود داشته باشد.

۱- فرد در یک دوره‌ی زمانی مستقل (برای نمونه در ۲ ساعت؛ هر ساعتی از شبانه‌روز که باشد) مقدار غذایی که می‌خورد از مقدار غذایی که بیش‌تر افراد در همان دوره‌ی زمانی و در شرایط همسان می‌خورند بسیار بیش‌تر است.

۲- فرد در دوره‌های زمانی پرخوری احساس می‌کند کنترلی بر خوردن ندارد. احساس می‌کند نمی‌تواند مقدار یا نوع غذایی که می‌خورد را کنترل کند یا از خوردن جلوگیری کند.

B: فرد برای جبران پرخوری‌ و جلوگیری از افزایش وزن، همیشه رفتارهای نامناسب جبرانی را انجام می‌دهد برای نمونه خودش را به استفراغ می‌اندازد. از ملین‌ها، ادرارآورها یا دیگر داروها استفاده می‌کند. ورزش‌های فشرده و سنگین انجام می‌دهد. روزه می‌گیرد یا از خوردن خودداری می‌کند.

C: بینج ایتینگ و رفتارهای جبرانی نامناسب به طور میانگین حداقل هفته‌ای یک بار و برای ۳ ماه انجام می‌شود.

D: ارزشی که فرد برای خودش قائل است به طور غیرمنطقی و بیش از اندازه تحت تاثیر شکل بدن و وزن قرار دارد.

E: این اختلال به طور ویژه در اپیزودهای آنورکسیا رخ نمی‌دهد.

اسپسیفایرهای بولیمیا نروزا:

خفیف: به طور میانگین ۱ تا ۳ اپیزود از رفتارهای جبرانی نامناسب در طول هفته.

متوسط: به طور میانگین ۴ تا ۷ اپیزود از رفتارهای جبرانی نامناسب در طول هفته.

شدید: به طور میانگین ۸ تا ۱۳ اپیزود از رفتارهای جبرانی نامناسب در طول هفته.

بیش از اندازه: به طور میانگین ۱۴ اپیزود یا بیش‌تر، از رفتارهای جبرانی نامناسب در طول هفته.

همایندی بولیمیا نروزا با دیگر اختلالات روانی

بولیمیا نروزا می‌تواند با اختلال روانی وسواسی اجباری یا OCD، استرس، افسردگی، اختلال شخصیت و … همایندی یا Comorbidity داشته باشد.

علایم فیزیولوژیک این اختلال عبارتند از:

• تورم گلو و گلودرد مزمن
• در ناحیه گلو و فک غدد بزاقی متورم وجود دارد.
• ساییده شدن مینای دندان، و افزایش حساسیت و پوسیدگی دندان ها، دراثرقرار گرفتن در معرض اسید معده
• اختلال ریفلاکس اسید معده و سایر اختلالات گوارشی
• ناراحتی و تحریک پذیری روده در اثر سومصرف ملین ها
• کم آبی شدید بدن در اثر تصفیه مایعات
• عدم تعادل الکترولیتی(سطوح پایین و یا خیلی بالای سدیم، کلسیم پتاسیم و سایر مواد معدنی) که می تواند منجر به سکته مغزی یا حمله قلبی شود.

اختلال بینج ایتینگ

افراد مبتلا به اختلال بینج ایتینگ، کنترل غذا خوردن خود را از دست می دهند.

برخلاف بولیمیا نوروزا دوره های بیج ایتینگ به دنبال تصفیه، ورزش مفرط، یا روزه داری نیستند.

در نتیجه افراد دارای اختلال بیج ایتینگ چاق و دارای اضافه وزن هستند.

بینج ایتینگ رایج ترین اختلال خوردن در ایالات متحده است.

علایم این اختلال عبارتند از:

خوردن غیر معمول مقادیر زیادی غذا در یک زمان مشخص

خوردن در زمانی که شما کاملا سیر هستید و یا گرسنه نیستید

سریع غذا خوردن در حین دوره های خوردن

خوردن تا زمانی که شما بطور ناراحت کننده ای سیر باشید

خوردن به تنهایی و یا به صورت مخفی برای جلوگیری از خجالت کشیدن

احساس ناراحتی، خجالت یا گناه ، درباره خوردن

رژیم گرفتن مکرر، احتمالا بدون کاهش وزن

علت پرخوری عصبی

پزشکان نمی دانند علت دقیق پرخوری عصبی چیست اما حدس می زنند این عارضه به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی، روانی، اجتماعی و رفتاری ایجاد شود.

آن چه واضح است این است که پرخوری عصبی یک مسئله روانی است و رفتارهایی که فرد از خود بروز می دهد راهی برای مقابله با استرس عاطفی او می باشد.

عوامل ژنتیکی

به نظر می رسد این عارضه می تواند به صورت خانوادگی رخ دهد که نشان می دهد عوامل ژنتیکی ممکن است در بروز آن نقش داشته باشند.

عوامل بیولوژیکی

سال 2013 با کمک فناوری تصویر برداری های مغزی مشخص شد واکنش مغزی زنان مبتلا به پرخوری عصبی هنگام دیدن تصاویر زنان لاغر اندام با واکنش مغزی زنان سالم تفاوت هایی دارد.

همچنین از آن جا که اختلالات خوردن اغلب در دوران بلوغ که دوره تغییرات هورمونی شدید و افزایش آگاهی نسبت به بدن می باشد رخ می دهد، به نظر می رسد تغییر در هورمون های تخمدانی ممکن است خطر بروز این عارضه را افزایش دهد.

فاکتورهای محیطی

افرادی که مورد سوء استفاده جنسی یا انتقاد از فیزیک و اندام خود قرار گرفته اند یا عادات غذایی خاص دارند ممکن است بیشتر در معرض ابتلا به پرخوری عصبی باشند.

از دیگر عوامل محیطی می توان به فشار اجتماعی برای رسیدن به هنجارهای فیزیکی خاص اشاره کرد که اغلب غیر طبیعی و غیر واقعی هستند. همچنین فشارهای ناشی از ورزش و سایر فعالیت ها (به خصوص مواردی که روی وزن تاکید دارند) نیز ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند.

سایر موارد

برخی بیماری ها و اختلالات مرتبط با پرخوری عصبی عبارتند از :

• اختلالات شخصیتی
• اختلالات اضطرابی
• افسردگی
• اختلال استرس پس از سانحه
• اختلال وسواس  فکری اجباری

این اختلالات ممکن است همزمان با اختلالات خوردن یا قبل و بعد از آن ها ایجاد شوند. همچنین گاهی به دلیل پرخوری عصبی رخ داده یا در بروز آن نقش دارند.

درمان پرخوری عصبی

درمان پرخوری عصبی ممکن است یک پروسه طولانی مدت باشد که طی آن روی سلامت روانی فرد و هر گونه مشکل فیزیکی اساسی تمرکز می شود. این رویکرد شامل مشاوره تغذیه ای و احتمالا دارو درمانی خواهد بود.

قبل از شروع درمان لازم است فرد تشخیص دهد که مشکلی در او وجود دارد. هر چه تشخیص زودتر صورت گرفته و درمان سریع تر آغاز شود احتمال این که فرد دچار عوارض طولانی مدت شود کاهش می یابد.

بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات خوردن بهبود پیدا می کنند اما مهم است که فرد بداند درمان ممکن است زمان بر و چالش بر انگیز باشد، به علاوه رخدادهای استرس زا در زندگی می توانند باعث عود وضعیت شود.

لازم به ذکر است اعضای خانواده و دوستان با کسب اطلاعات بیشتر درباره این عارضه و سایر اختلالات خوردن می توانند از نظر عاطفی به فرد مبتلا کمک زیادی کنند.

درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد :

1. مشاوره

درمان شناختی رفتاری می‌تواند به فرد کمک کند تا الگوهای فکری را که باعث بروز عادات غذایی نا سالم در او می‌ شود شناسایی کرده و به آن ها رسیدگی کند.

روان درمانی بین فردی از روش های جدیدی است که به مسائل اساسی مانند غم و اندوه و تعارضات بین فردی می پردازد.

حمایت خانواده و دوستان نیز می تواند نقش کلیدی در دوران درمان داشته باشد. به عنوان مثال روش مادزلی از روش های درمانی است که روی چگونگی حمایت اعضای خانواده از عزیزان خود در ایجاد عادات غذایی سالم تمرکز دارد.

2. دارو درمانی

داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان پریشی و تثبیت کننده های خلقی به درمان اختلالات خوردن و همچنین اضطراب و افسردگی کمک می کنند.

سازمان غذا و داروی آمریکا داروی فلوکستین را به عنوان داروی درمان پرخوری عصبی تایید کرده اما کارشناسان خواستار روش های درمانی هدفمندتر می باشند.

3. بستری شدن در بیمارستان

در برخی موارد ممکن است لازم باشد فرد مدتی در بیمارستان بستری شود، به عنوان مثال زمانی که عوارض فیزیکی پرخوری عصبی شدید باشد یا خطر آسیب به خود یا خودکشی وجود داشته باشد.

سید مرتضی احمدی منش ، روانشناس بالینی